Wat is muziek? Is dat niet een ontzettend onzinnige vraag? Blijkbaar niet: voor de één is het iets dat de stilte verdrijft. Een ander emotioneert het ritme of de melodie. Of zijn het mysterieuze klanken die resoneren met je ziel. Iets wat helpt emoties bij gebeurtenissen op te roepen. Het hangt af van de smaak die iemand heeft. En: deze toonkunst raakt diep. Maar wat is muziek, eigenlijk?
inhoud
We kunnen niet zonder
Iedereen groeit ermee op, het is continue in ons leven aanwezig, velen zeggen er niet zonder te kunnen. En toch, als je nadenkt over de vraag ‘Wat is muziek?’, dan is een definitie waar iedereen het over eens is niet eenvoudig te maken.
Wél kunnen we zeggen dat het ons absoluut niet koud laat.
Melodie en ritme raakt iedereen
Wist je dat 99% van de wereldbevolking in meer of mindere mate geraakt wordt door een muziekje? Slechts 1% van alle mensen op deze planeet zegt niets met deze toonkunst te hebben. Achttienjarigen luisteren gemiddeld 25 uur per week naar muziek. (Bron: Bonneville-Roussy, 2013)
Als we niet weten wat iets precies is maar we weten wel dat dat ‘iets’ velen beroert, dan is de vraag ‘Wat is muziek’ buitengewoon zinvol. En daar gaat deze blogspot over. Een spannende ontdekkingstocht die het beste kan beginnen waar muziekliefhebbers en muzikanten samenkomen: op een muziekfestival. Het jaarlijkse feest voor klassieke muziek van NPO Klasssiek de Klassieke Top 400. Waar jong en minder jong, musicus en muziekfan gemoedelijk van het ene vrolijke liedje naar het andere meeslepende muziekstuk lopen. Zij vertellen in de je video in hun verassende visie over deze kunstvorm die hen zo raakt.
Video NPO Radio laat zien!
Iedereen een verschillend idee
De video laat zien dat elk mens een verschillend idee heeft bij de vraag ‘Wat is muziek?’. Een studente antwoordt dat het gaat over klank en melodie. En dat het een intentie heeft.
Een economiestudent stelt dat het bepaald wordt door smaak. Zijn vriend zegt dat alles wat ritmisch of harmonisch is, muziek is.
Een mevrouw vertelt hartelijk dat het een persoonlijke ervaring is, waarvan de beleving afhangt van de mood waarin je bent.
Sopraan en docent Tamar Niamut meent dat het een universele taal is, die we kunnen gebruiken als het gesproken woord ons in de steek laat.
Wat vindt NPO Klassiek?
Radiopresentator Lex Bohlmeijer vindt de vraag in eerste instantie veel te groot, maar ventileert uiteindelijk wel hoe hij een muziekwerk ervaart. En hij is niet zuinig met het delen van zijn ervaringen!
NPO Radio: “muziek is lucht waar we betekenis aan geven”
De manager content van NPO Klassiek (voorheen NPO Radio 4) verbaast zich over de extreme emoties, zowel positief als negatief, op de platforms van zijn muziekzender. Terwijl het geluid toch alleen maar klanken in de lucht zijn?
“Maar dan wel lucht waar we betekenis aan geven”, becommentarieert zijn collega van NPO Radio vermanend.
En hiermee raakt ze een belangrijk punt. Allereerst blijkt de betekenis die muziek voor mensen heeft belangrijk te zijn. Dus welke waarde het voor ons heeft en welk waarde we eraan toekennen.
Muziek als emotiegeleider
Muziek en belangrijke gebeurtenissen in ons leven zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden!
In de video vraag ik aan Bohlmeijer of een muziekstuk als emotiegeleider fungeert. Daar kan hij zich wel in vinden!
Er is geen gebeurtenis in ons leven waar we geen emotie aan koppelen. En zeker niet de gebeurtenissen die indruk op ons maken. Aan belangrijke gebeurtenissen zoals geboorte, de liefde van je leven en dood zijn vaak sterke emoties gekoppeld.
Zó dat het ons leven kan beheersen. Zitten jouw emoties je weleens in de weg?Plan een ontdekkingssessie in om ze eens tegen het licht te houden:
Muziek kan dat gevoel van dat belangrijke moment oproepen en zelfs versterken. Nog meer dan gesproken woord!
Ons leven begint met papa of mama die ons in slaap zingt. Verjaardagen, Sinterklaas, Kerst, de passietijd en het voorjaar, we kennen allemaal wel de liedjes die bijzondere momenten en daarmee speciale gevoelens markeren. Wat zouden die speciale momenten zijn zonder een bijpassend liedje?
Kerstliedjes triggeren je
Het zijn de liedjes die onze herinneringen aan de tijd rondom Kerstmis prikkelen. En inwerken op onze emoties.
Voor de één is dat een leuke ervaring en daarmee geeft het een mooi perspectief voor naderende feestdagen. Bij een ander roept kerstmuziek een minder leuke tijd op tijdens donkere dagen. Onze associatie tussen muziek en gebeurtenissen merken we wanneer we het eerste kerstliedje van het jaar horen. De klanken ervan doen de één verlangen naar een naderende Kerstmis, een ander steunt en kreunt bij het vooruitzicht van zoveel drukte. Allemaal getriggert door de specifieke kerstliedjes.
Muziek raakt. Of juist niet!
Musicus Erik Vlasblom is docent, pianist, componist en muzikaal begeleider van Dana Winner, Seth Gaaikema, Toon Hermans en Robert Long. Hij kan buigen over jarenlange kennis over een breed muzikaal spectrum.
In deze speurtocht naar wat muziek precies is, zullen we eens onderzoeken wat bij een expert als Vlasblom de boventoon voert. Zijn stelling: een nummer raakt je, of juist niet!
Doof zijn geen obstakel?
Zo meent Vlasblom verbazingwekkend genoeg dat doof zijn op zich geen obstakel hoeft te zijn voor liedjesschrijver of componist. Immers, toen Ludwig van Beethoven op latere leeftijd doof werd, kon hij nog steeds componeren. Dat wil zeggen, muziekwerken in zijn hoofd samenstellen en op papier zetten, zodat musici het konden uitvoeren. En Mozart bleek in staat te zijn de bladmuziek die hij in zijn hoofd had in één keer foutloos op te kunnen schrijven. Dat dat anders ligt als je je eigen liedje zelf gaat opvoeren bewees André Hazes toen hij doof werd en zichzelf niet meer goed kon horen.
Erik Vlasblom spreekt over de bezieling waarmee André Hazes zijn liedjes zingt. Dit staat los van of van zijn liedjes houdt. Zo vertelt hij in de vierluik ‘Over muziek’. Check het eerste deel:
video Deel 1 Wat is muziek?
Wat doet muziek met je lichaam?
Klanken vormen melodieën die ons dagelijks omringen. Een heel leven lang. Het is er zo vaak dat het meestal niet eens opvalt. Maar het doet van alles met ons.
De populaire neuropsycholoog Erik Scherder vindt zoveel wetenschappelijke bewijzen hoe positief ondersteunend deze toonkunst voor lichaam en geest zou zijn, dat hij van de daken schreeuwt om ernaar te luisteren. Bovenal beveelt hij het samen zingen en dansen aan. Hij ziet dat als onderdeel van een gezonde leefstijl.
Scherder noemt verder nog een aantal voordelen van muzikale beleving voor het lichaam in zijn boek Singing in the Brain.
Voordelen van muziek
- ritme zet aan tot bewegen
- zingen stimuleert de hersenen
- muziekmaken stimuleert onze kennis- en coördinatiefuncties
- luisteren naar muziek bestrijdt pijn
Voor jongvolwassen is een song of muziekstijl een belangrijk medium is om zich te uiten, te vermaken of te identificeren. Om die reden onderzoekt Julian Schaap van de Erasmus Universiteit Rotterdam hoe deze cultuurvorm ingezet kan worden om het welzijn van jongvolwassenen te verbeteren. Want het zijn niet alleen je hersenen die positief beïnvloed worden!
Waarom vind je een liedje leuk?
Waarom heb je een bepaalde voorkeur voor een bepaalde muzieksoort? Je wel van het ene nummer houdt en het andere (wat er sterk op lijkt) juist niet? Wat bepaalt dat je een muziekstuk graag hoort?
Er zijn eisen die je (onbewust) stelt aan muziek waar je van houdt.
Eis 1 Iets nieuws en iets ouds
Allereerst moet het bekend voor je zijn zijn en tegelijkertijd toch iets nieuws en onbekend bevatten. Iets nieuws met iets ouds. Dat betekent dat je vergelijkbare muziek moet hebben gehoord, maar toch ook verrast moet kunnen worden door iets nieuws erin.
Dat verklaart dat de muzieksmaak van onze ouders doorgaans niet ver af ligt van wat we zelf mooi vinden. En dat we voorkeur hebben voor bepaalde bands, componisten of muziekstijlen. En daar vaak ons hele leven emotioneel mee verbonden voelen. We hebben de neiging daaraan vast te houden.
Dit uit zich in het hebben van een favoriete zender, fan zijn van een band, of alle werk verzamelen van een componist.
je favoriete song is tegelijkertijd bekend én onbekend
Zo biedt een act als DJ Tiësto of The Beatles herkenning door gebruik van dezelfde stemmen, instrumenten en de opbouw van de song. En zit bijvoorbeeld het nieuwe in de teksten, melodie en de tijdsgeest waarin de song is geschreven.
Dit verklaart ook de reactie van mensen die heftig kunnen reageren wanneer ze een genre horen dat ze in hun leven niet vaak hebben gehoord. Of een cover die het origineel zou verkrachten.
“Oooooh, alsjeblieft zet het af, het is niet om aan te horen!” De emotie klinkt erin door.
Eis 2 Emotie als eis
Ik noemde de invloed van emotie hierboven al. Het oproepen van emotie is een eis die je bewust of onbewust aan een song of muziekstuk stelt.
Je stimuleert jezelf om in een bepaalde stemming te geraken. Of juist eruit. Wil je jezelf op kicken, dan kies je voor up-tempo, terwijl melancholische klanken de kracht hebben herinneringen over verloren gegane tijden op te roepen.
Even terug naar Erik Vlasblom, onze muzikale expert. Hij kan gelukkig worden van een droevige muziekwerk. Hoe dat werkt? Hij laat het zien en horen in de video Muziek en Emotie. Waarin hij ook vertelt over hoe onbevangen luisteren je kan helpen. En dat kennis niet zo noodzakelijk is als soms gemeend wordt.
Video Muziek en Emotie (deel 2)
Eis 3 Evenwicht tussen eenvoud en complex
Een derde eis die we aan een lied stellen waar we van houden, is dat het een goed evenwicht moet hebben tussen eenvoud en complexiteit. Is een compositie of song te eenvoudig, dan wijzen we het af.
Dat is bijvoorbeeld het moment dat een mens kinderliedjes vanaf een bepaalde leeftijd niet meer leuk vindt. Te eenvoudig.
Te complex ervaren we een song als er teveel nieuwe elementen in de muziek zijn. Bijvoorbeeld, luister je graag naar André Hazes, dan zul je een meerstemmig koor als te complex kunnen ervaren.
Zo komen bij genres waar je nooit naar luistert, veel klanken, ritmes, of instrumenten in voor die je niet dagelijks hoort. Dat zijn we geneigd af te wijzen. Het voldoet eenvoudigweg niet aan onze eis van een evenwicht tussen eenvoud en complexiteit.
Wat betekent muziek voor mensen?
Zoveel uiteenlopende reacties: de één benadert het technisch, de ander laat zijn of haar hart spreken. Weer een ander luistert naar wat klanken oproepen. Daarmee lijken liedjes of muziekwerken niet geheel op zichzelf te staan. Het staat blijkbaar ergens voor. Zoals we eerder zagen geven we betekenis aan deze toonkunst.
Het roept een herinnering of ervaring op. Misschien belangrijker dan die specifieke gebeurtenis, lijkt het een emotie of gevoel bij de mens op te roepen. Het biedt troost of het helpt onze emoties te verweken. Daarmee is het iets magisch. Voor zowel de muziekluisteraar als muzikant of musicus. Zo was het voor meesterhertaler Jan Rot een spirituele beleving.
Boven jezelf uitstijgen
Eerder schreef ik dat luisteren of spelen van muziek niet alleen je hersenen positief beïnvloeden. Ook kan het je helpen weg te dromen of zelfs boven je alledaagse bestaan doen uitstijgen. Dat heeft het gemeen met de filosofische praktijk, de plek waar je effectief kunt reflecteren op je gedachten en emoties.
Kenmerken van muziek
Een concrete manier om iets te beschrijven is door op zoek te gaan naar wat iets kenmerkt. Door dat te doen wordt de waarde en betekenis die we eraan geven duidelijker.
Dit zijn kenmerken van muziek:
- het is abstract: we kunnen het niet beetpakken, of onder onze arm meenemen, zoals andere kunstvormen bijvoorbeeld een schilderij of beeld.
- we hebben een ‘instrument‘ nodig om het te kunnen horen: een streamingsdienst, of downloadmogelijkheid, de menselijke stem, of een muziekinstrument.
- het is er alleen op moment zelf
- het zelf musiceren staat andere hersenfuncties nauwelijks toe. Oftewel, andere activiteiten of gedachten zijn (bijna) niet mogelijk.
- het werkt socialiserend, of verbindend. Samen dansen, zingen en treuren. Muzikale klanken lijken beter dan woorden uitdrukking te kunnen geven aan onze emoties.
Magie vraagt om verdere ontdekking!
Met dit artikel wil ik laten zien en horen hoe belangrijk deze kunstvorm voor de mens is. Het ondersteunt belangrijke gebeurtenissen in ons leven. Het biedt ons troost bij liefdesverdriet. Het luisteren en maken van muziek ondersteunt een gezond leven.
Maar er blijft ook nog zoveel verborgen. Waarom kan het ons zo enorm raken? Kunnen we zonder deze toonkunst? Hoe kan het dat we dezelfde muziekstukken elke keer verschillend beleven?
Een ontdekkingstocht kan oneindig doorgaan.
Kijk de hele filmlijst ‘Filosofie van muziek’ en ontdek de rol van gitaarmuziek bij Joris Lutz, Jan Rot, kleinkunststudenten van het Koningstheateracademie of bij het afscheid van staatsman Wim Kok.
Met muziek en levensvragen voluit leven!
Zo geheimzinnig muziek voor ons is, zo geheimzinnig is ook ons leven.
Het leven, in de vorm van jouw levensvragen, kun je ook onderzoeken. Ga je naar concerten, zing dans of speel je zelf in instrument, dan kun je er veel meer van genieten. Verdiep je in wat je in het leven bezighoudt en je kunt meer van het leven genieten.
Voor dat verdiepen in de belangrijke dingen van je leven moet je bij Denk-Wijzer zijn. Wil je in contact komen met je eigen wijsheid? Maak dan nu een afspraak voor een eerste stap naar je eigen wijsheid!
